به گزارش سازش خبر دکتر مهدی شفیعی، مدیر گروه بیماری‌های واگیردار دانشگاه علوم‌پزشکی کرمان و سخنگوی این دانشگاه در گفت‌وگو با فردای‌کرمان ضمن ارائه‌ی گزارشی از وضعیت اپیدمی در استان، اعلام کرد که طبق رصدهایی انجام می‌دهند معلوم شده استفاده از ماسک از ۹۰ درصد به ۶۰ درصد رسیده است. او درباره‌ی اینکه پیک بعدی در راه است، به‌طور قطعی چیزی نگفت و آن را موکول کرد به روزهای آینده. شنبه‌ای که در پیش است، اطلاعات به‌روزرسانی و تحلیل‌های دقیق‌تری ارائه خواهد شد. نشانه‌های وقوع پیک چهارم اما از همه جا نمایان است؛ از دورهمی‌ها، از شلوغی جاده‌ها و چهره‌های بی‌ماسک در خیابان‌ها و این یعنی باید منتظر تعطیلی و خانه‌نشینی بعدی هم باشیم. شفیعی اما می‌گوید اگر همه از ماسک استفاده کنند، نیازی به تعطیل کردن نخواهیم داشت. گفت‌وگو با او را در ادامه می‌خوانید.

آقای دکتر، لطفا تحلیلی از وضعیت فعلی شیوع کرونا در استان ارائه بفرمایید. اعلام شد آمار مراجعان سرپایی رو به افزایش گذشته و بستری‌شدگان هم زیاد شده‌اند. همین‌طور است؟

بعد از فروکش کردن پیک سوم در چند هفته‌ی گذشته، در سه هفته‌ی اخیر روند بستری‌شدگان کاهش قابل توجهی داشت اما حدود یک هفته می‌شود که تعداد بیماران بستری ما، روند ثابتی پیدا کرده است. با توجه به اینکه ویروس در سطح جامعه وجود دارد، ایمنی نسبی ایجاد نشده و واکسیناسیون هم صورت نگرفته است، ما باید بازگشت اپیدمی و پیک‌های بعدی را رصد کنیم. یکی از ابزارهایی که در این زمینه کمک می‌کند، این است که ببینیم روند بیماران کم‌علامت یا خفیف که نیاز به بستری پیدا نمی‌کنند چگونه است، نکته‌ی بعدی اینکه موارد سرپایی که مراجعه می‌کنند و تست انجام می‌دهند، از آنجا که همه‌ی تست‌ها مثبت نمی‌شوند، باید ببینیم روند مثبت شدن تست‌ها تغییر کرده یا خیر؟ براساس این دو مورد، می‌توان وضعیت آینده را پیش‌بینی کرد. از تقریبا دو هفته‌ی گذشته به نظر می‌رسد تعداد افرادی که علایم خفیف دارند با شیب ملایمی روند افزایشی پیدا کرده است اما نه چنان واضح که بگوییم خیز بیماری رخ داده است. این روند را باید رصد کنیم و اگر همچنان افزایشی باشد می‌تواند هشداری برای وقوع پیک بعدی بیماری باشد.

روند مربوط به درصد تست‌های مثبت چگونه است؟

این شاخص هم مقداری روند افزایشی پیدا کرده است. معمولا در پیک اپیدمی در موج‌های قبلی در موارد سرپایی که نمونه‌گیری می‌شد ۶۰ تا ۷۰ درصد و در بستری‌شدگان هم به همین میزان نتیجه مثبت می‌شد. در هفته‌های قبل که اپیدمی فروکش کرد، این میزان به ۱۰ تا ۱۵ درصد رسید اما در برخی شهرستان‌ها اکنون چهار تا پنج درصد افزایش پیدا کرده است. برای اینکه نتیجه‌ی قطعی‌ای گرفته شود، نیاز است وضعیت در این هفته هم رصد شود و اگر روند افزایشی باشد، تعداد موارد سرپایی و نمونه‌های مثبت نشان می‌دهد زنجیره‌ی انتقال برقرار و گردش گسترده‌ی ویروس دارد شکل می‌گیرد. حالا اینکه آیا موج بعدی رخ می‌دهد یا خیر؟ خیلی خیلی به رفتارهای مردم و تصمیماتی بستگی دارد که ستادهای کرونا در سطح ملی و استانی و شهرستانی می‌گیرند. آنچه که چرخه‌ی ویروس را تشدید و موج‌های بزرگ را موجب می‌شود تجمعات است که حضور یک فرد بیمار در آن، تعداد زیادی از افراد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اگر تحلیل‌های علمی نشان دهد در مواجه با پیک بعدی هستیم، محدودیت‌ها و تشدید نظارت‌ها بر مراکز تجمعی و افزایش آگاهی عمومی و اطلاع‌رسانی و مراجعه‌ی زودهنگام افراد علامت‌دار و ایزوله‌شدن آن‌ها کمک می‌کند خوشه‌های بزرگ تشکیل نشود و موج کوچکی را تجربه و شرایط را کنترل کنیم. اما اگر ساده‌انگاری و عادی‌انگاری شود و مردم میهمانی و عروسی و تجمعات را برقرار کنند پیک‌های بزرگ رخ می‌دهد.

روند بستری‌شدگان کرونا در استان هم‌اکنون چگونه است؟

در سه، چهار هفته‌ی گذشته به یک ثبات رسیده و خیلی انتظار نداریم از این میزان کمتر شود. به دلیل سایر بیماری‌های تنفسی که در این ایام سال وجود دارد همیشه تعدادی بیمار با علایم داریم اما آنچه مهم است، درصد مثبت شدن تست کووید آن‌هاست. ممکن است تعداد موارد بستری در روز از انگشتان دست فراتر نرود ولی اگر درصد مثبت شدن افزایش یابد، نشان می‌دهد گردش شدید دارد شکل می‌گیرد. روند افزایشی مراجعان سرپایی هم اگر ادامه یابد، در دو هفته‌ی آینده دور از انتظار نیست که بستری‌شدگان هم بیش‌تر شود.

در حال حاضر، کدام شهرستان‌های استان وضعیت بدتری دارند؟

از لحاظ تعداد بیماران بستری، تقریبا وضعیت همه‌ی شهرستان‌ها خوب است و این‌طور نیست که تعداد زیادی تخت کرونایی اشغال شده باشد ولی در یک هفته، ده روز اخیر، شهرستان‌های بافت، زرند، سیرجان و تا حدودی رفسنجان افزایش موارد نسبت به هفته‌های گذشته دارند اما خیلی محسوس نیست و باید تا شنبه که اطلاعات بروز رسانی می‌شود صبر کنیم و بعد ببینیم وضعیت چگونه است.

وزیر بهداشت روز چهارشنبه از افزایش کرونا در هرمزگان خبر داد و سه روستا هم در این استان قرنطینه‌ی کامل شده است. این، می‌تواند بر سرنوشت استان ما هم در هفته‌های آینده تاثیر بگذارد؟

قطعا. در استان‌های همجوار که مراودات بین آن‌ها وجود دارد شرایط اپیدمی می‌تواند تاثیرگذار باشد. طی هفته‌ها‌ی گذشته، شاهد سفر تعداد زیادی از هم‌استانی‌ها به هرمزگان بودیم. بنابراین، اگر در هرمزگان روند افزایشی باشد تبعات و اثرات آن را در استان کرمان  در هفته‌های بعد خواهیم دید اما، همه چیز به رفتار مردم بستگی دارد. بیش از آنچه که بخواهیم جاده‌ها را ببندیم و ترددها را ممنوع و محدود کنیم این مهم است که مردم مدیریت کنند و انتقال را به حداقل برسانند تا موج‌های بزرگی رخ ندهد.

در موارد مثبت فعلی چه عاملی باعث بیمار شدن افراد بوده است؟

به‌طور دقیق از بیماران می‌پرسیم که در ۱۴ روز قبل با چه افرادی در تماس بوده‌اند، با این افراد تماس می‌گیریم و اگر دارای علامت باشند توصیه‌های لازم به آن‌ها می‌شود و اگر بدون علامت باشند، پیگیری فعال داریم تا مانع انتقال بیش‌تر ویروس شویم. درصد قابل توجهی از بیماران، بعد از حضور در یک تجمع مبتلا شده‌اند از جمله در مراسم عقدهای خانوادگی و جشن تولد. و چون تالارها باز نیستند، بیش‌تر مراسم ترحیم هم بوده که افراد در آن مبتلا شده‌اند. مواردی هم داریم که درگیری در کارمندان ادارات یا کارخانجات و کارگاه‌هاست. فردی دارای علایم بوده ولی در محل کار حضور پیدا کرده است و همکاران را دچار آلودگی کرده است. خواهشی که از مردم داریم این است وقتی احساس کم‌ترین کسالت اعم از تک‌سرفه، ضعف، بدن درد و تب دارند دست‌کم نگیرند، در منزل بمانند و در اولین فرصت به مراکز درمانی مراجعه کنند که آنجا، اگر لازم باشد، تست می‌شوند و براساس علایم برای بازگشت به کارشان تصمیم‌گیری می‌شود. این موضوع اما متاسفانه رعایت نمی‌شود. یا برخی روسای ادارات یا کارفرماها از کارمند یا کارگر این را قبول نمی‌کنند یا خود فرد آن را یک علامت ساده می‌بیند و در مسیر کار تا منزل و در محل کار احتمال اینکه بیماری را انتقال بدهند بسیار بالا می‌رود.

تاثیر بازگشایی مدارس بر وضعیت اپیدمی الان قابل ارزیابی است یا هنوز باید صبر کنیم؟

در استان من نمی‌دانم وضعیت چگونه است؛ رسانه‌ها و ناظران باید بگویند که آیا دستورالعمل‌ها به‌طور دقیق در مدارس اجرا می‌شود یا خیر. ستاد اما صراحتا تاکید کرده که حضور در مدارس اجباری نیست، اعلام شده در پایه‌های محدود که ممکن است دانش‌آموزان افت تحصیلی داشته باشند به کلاس بیایند آن هم با تعداد محدود؛ تا جایی من اطلاع دارم اکثر مدارس غیرحضوری هستند. در مناطق روستایی و مناطقی که از لحاظ زیرساخت اینترنتی کم‌برخوردار هستند، مدارس باز شده باشد. تاثیر این بازگشایی را در هفته‌های آینده می‌توان ارزیابی کرد. از لحاظ علمی اما بازگشایی زودهنگام در زمانی که اپیدمی محدودشده نیست، چنانچه پروتکل‌ها رعایت نشود می‌تواند موج‌های بعدی را موجب شود نه فقط بازگشایی مدارس؛ بلکه تالارها و رستوران‌ها و باشگا‌ه‌های ورزشی نیز به همین شکل می‌تواند تاثیر بگذارد. در مدارس هرچند خود آموزش‌وپرورش و اولیا بخواهند نکات بهداشتی را رعایت کنند، بچه‌ها با هم تماس فیزیکی خواهند داشت و زنجیره‌ی انتقال در دانش‌آموزان و سپس خانواده‌ی آن‌ها برقرار می‌شود.

گفته می‌شود کرونا در بین اطفال و نوجوانان و جوانان افزایش داشته است. دلیل آن چیست؟

اتفاقا هفته‌ی گذشته، موارد مثبت قطعی و بستری مربوط به دو، سه ماه قبل را به تفکیک گروه سنی بررسی کردیم، خیلی در میانگین سنی، کاهش سن ابتلا را مشاهده نکردیم. وضعیت مراجعان سرپایی را هم دو، سه روزی یک‌بار رصد می‌کنیم که تاکنون به شکل محسوس چیزی رصد نشده است. البته طی هفته‌های گذشته، بیماری‌هایی در اطفال شایع شده که با علائمی مثل تهوع، اسهال و استفراغ مراجعه می‌کنند که جزو علایم کووید هست و از علایم سایر بیماری‌های ویروسی در فصول سرد سال نیز هست اما چون تفکیک آن سخت و نیاز به امکانات تخصصی آزمایشگاهی دارد که در خیلی ازنقاط دنیا و کشور ما وجود ندارد، ما بنا را بر کووید می‌گذاریم که با توصیه‌های مراقبتی کرونا، بیماری مربوط به دیگر ویروس‌ها نیز مدیریت می‌شود. اینکه براساس آزمایشات مستند بخواهیم بگوییم گروه سنی اطفال بیش‌تر درگیر شده‌اند؛ چنین چیزی نیست.

آقای دکتر، در پیک‌های قبلی، بحران از همین نقطه شروع می‌شد؛ آمارها آرام افزایش می‌یافت، به مرور اوج می‌گرفت و مرگ‌ومیر و بستری زیادی رخ می‌داد. آن موقع ستاد تصمیم به محدودیت و ممنوعیت می‌گرفت. الان که هنوز پیک چهارم رخ نداده، به نظر شما چه تصمیماتی نیاز است ستاد بگیرد تا از وقوع بحران جلوگیری کند؟

کارشناسان وزارت بهداشت در ستاد ملی کرونا مرتب دارند هشدار می‌دهند و رسانه‌ای هم شده است. تصمیم‌گیری برای بازگشت محدودیت‌ها اما بستگی به ضوابطی دارد که ستاد ملی تعریف می‌کند. در ستاد استانی، حساسیت کافی نسبت به موضوع وجود دارد ولی اینکه محدودیت‌های قانونی چه زمانی برگردد به تصمیمات ستاد کشوری بستگی دارد.

تجربه‌ی موج‌های قبلی شاید این حساسیت را ایجاد کرده باشد تا تصمیمات زودهنگام‌تر گرفته شود که با پیک‌های بزرگ مواجه نشویم.

خود شما به‌عنوان علوم‌پزشکی چه مطالبه‌ای دارید؟ ستاد چه تصمیمی بگیرد تا پیک چهارم رخ ندهد؟

الان که ویروس در همه جای استان و کشور استقرار دارد خیلی محدودیت‌های شدید به قطع زنجیره‌ی انتقال کمک نمی‌کند. یعنی تعطیلی در سطح وسیع و ممنوعیت تردد بین استان‌ها و شهرها و خانه‌نشینی اجباری خیلی شاید جواب ندهد چرا که ممکن است مشاغل تعطیل شوند، ولی دورهمی‌ها برقرار باشند. آنچه الان کمک می‌کند خوشه‌های کوچک که در مراسمات خانوادگی شکل می‌گیرد را شناسایی و مدیریت کنیم و مهم‌تر از هر اقدامی، رعایت نکات بهداشتی از سوی خود مردم است. تعطیلی هم باید در جایی باشد که ازدحام زیاد وجود دارد. تعطیلی گسترده در صنوف یا تعطیلی کامل شهرها در کاهش زنجیره‌ی انتقال به شکل زودهنگام کمک نمی‌کند.

اما تاثیر تعطیلی و محدودیت‌های آبان‌ و آذر را در روند بیماری دیدیم. چه‌طور می‌گویید کمک‌کننده نیست؟

بله؛ این زمانی است که می‌بینید اپیدمی از خوشه‌های خانوادگی بیرون آمده و خوشه‌های بزرگ‌تری در حال شکل‌گیری است. صرف اینکه تعطیل کنید، اپیدمی کنترل می‌شود یک سمت قضیه است؛ دیگر جوانب تعطیلی‌ها هم باید در نظر گرفته شود. این تعطیلی‌ها گاهی آسیب‌هایی می‌زند که به اندازه‌ی خود آسیب کرونا ممکن است بزرگ باشد. وگرنه اینکه بگوییم شهر را یک سال تعطیل کنید، خیلی بیماری کم می‌شود؛ بله می‌شود اما به چه قیمتی؟ باید ببینیم تعطیلی چه زمانی در کاهش ملموس بیماری کمک می‌کند و همه‌ی جوانب امر نیز سنجیده شود.

پس شما معتقدید نیاز به تعطیلی حتی زودهنگام برای جلوگیری از وقوع پیک جدید نیست. درست است؟

تعطیلی زودهنگامِ کجا؟ وقتی که من پیش‌بینی می‌کنم مثلا ممکن است دو هفته‌ی آینده پیک رخ دهد و این، ثابت شده که اگر استفاده‌ی مردم از ماسک ۱۰ درصد بیش‌تر شود، پیک بزرگ نمی‌شود بنابراین اول توصیه به ماسک زدن می‌کنم تا اینکه اصناف را تعطیل و مردم را خانه‌نشین کنم. طی هفته‌های گذشته اعمال محدودیت‌ها و رعایت از سوی خود مردم؛ باعث کنترل اوضاع شد اما پس از آن، عادی‌انگاری شد و عده‌ی زیادی به سفر رفتند؛ قطعا به دنبال این سفرها، پیک جدید رخ می‌دهد. حالا اینکه چهار، پنج هزار نفر از مردم یک استان بی‌مبالاتی کرده و سفر رفته‌اند، درست است که بگوییم مشاغل را زودهنگام تعطیل کنیم؟ آن هم در شرایطی که، طی دو هفته‌ی گذشته به‌طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ درصد پوشش ماسک در مکان‌های تجمعی و معابر شهری کاهش پیدا کرده است. اگر مردم استفاده از ماسک که به ۹۰ درصد رسیده بود و الان به ۶۰، ۷۰ درصد کاهش یافته است را دوباره به ۹۰ درصد برسانند قطعا نیاز به تعطیل کردن خیلی از مشاغل نداریم. هرچند گروه چهار شغلی نیز همچنان تعطیل است. اینکه بگوییم تعطیل کنیم راحت است ولی باید ببینیم چه‌قدر کمک می‌کند. اگر بیش از ۹۰ درصد مردم ماسک بزنند، خیلی اثربخش‌تر از این است که مشاغل را تعطیل و آسیب‌های جدی ایجاد کنیم. در مجموع باید بگویم که تا راهکار مناسب برای کنترل بیماری در دنیا که واکسن است به‌کار گرفته نشود و درصد قابل توجهی از مردم که حداقل ۷۰ درصد جمعیت است ایمن نشود و زنجیره‌ی ویروس قطع نشود و اپیدمی به سمت حذف یا اندمیک شدن نرود، تا آن زمان، این افزایش و کاهش بیماری را به‌شکل خیزهای موجود شاهد خواهیم بود ولی هنر ما این است که قله‌ی پیک را پایین‌تر بیاوریم، دوره‌ی زمانی آن را کم کنیم، افراد درگیر را زودتر شناسایی و مراقبت کنیم تا بیمارستانی نشوند و اگر به بیمارستان رفتند، درست مدیریت شوند تا مرگ‌ومیر کمتر شود. اگر بتوانیم موج‌ها را کوچک‌تر کنیم موفقیتی در مهار بیماری است. مشارکت مردم از اعمال قوانین سختگیرانه مهم‌تر است. سختگیری کردن اوایل اپیدمی خیلی موثر است ولی وقتی بیماری بسیار گسترده می‌شود خیلی کمک‌کننده نیست؛ هرچند آن را نفی هم نمی‌کنیم و قرار نباشد این‌طور برداشت شود که تعطیلی اثرگذار نیست پس تعطیل نکنیم؛ وقتی اپیدمی از حدی بالاتر رود، بازگشت محدودیت‌ها در کم کردن قله‌ی آن می‌تواند کمک کند.

در جلسه‌ای گفته بودید که یکی از واکسن‌های کرونای داخلی در کرمان آزمایش می‌شود. ممکن است بفرمایید ماجرا چیست؟

من در آن جلسه گفتم یکی از دانشگاه‌هایی که در حال کار بر روی فناوری ساخت واکسن است، دانشگاه علوم‌پزشکی کرمان است که تاکنون هم، براساس پروتکل‌هایی که برای تهیه‌ی واکسن وجود دارد مسیرهای خوبی را پیش رفته ولی هنوز جزو واکسن‌هایی که دارند برای کارآزمایی بالینی آماده می‌شوند قرار نگرفته است. ممکن است طی هفته‌های آینده، جزو این واکسن‌ها قرار بگیرد.

یعنی دارید آزمایش می‌کنید که در کرمان واکسن کرونا تولید کنیم؟

نه که ما در کرمان واکسن تولید کنیم. براساس تکنولوژی‌های ساخت واکسن که متعدد هم هستند؛ شرکت‌های دانش‌بنیان و موسسات تحقیقاتی دارند کار می‌کنند. ما هم با یک فناوری داریم کار می‌کنیم؛ اگر نتیجه بدهد شرکت‌های تولیدکننده‌ی واکسن یا دارو باید به کمک ما بیایند تا واکسن را به تولید انبوه برسانیم. در واقع، در حال تولید دانش و تکنولوژی واکسن هستیم.

فردای کرمان